Бука + выцінанка = любоў

Буцінанка… Магчыма, праз нейкі час гэтае дзіўнаватае слова стане прывычнай назвай, як, скажам, арыгамі або сюррэалізм. А ўсё вельмі проста: ёсць на свеце абаяльная і апантаная маладая мастачка Надзя Бука, і ёсць на свеце традыцыйнае народнае мастацтва выразання з паперы малюнкаў — выцінанка. Бука плюс выцінанка раўно любоў. І называецца гэтая любоў буцінанкай…
Але ці на самай справе ўсё вельмі проста?

Знаёмячыся з біяграфіяй Надзі Бука, не пазбаўляешся адчування, што да сваёй буцінанкі яна ішла нейкім вельмі пакручастым, але ўсё-такі наканаваным шляхам. І была на гэтым шляху спачатку традыцыйная выцінанка, і быў муж з прозвішчам Бука, і была, нарэшце, яна, буцінанка — самае неверагоднае ў яе жыцці мастацкае адкрыццё і ўдача. Дакладней, не былі, а ёсць — неад’емныя ад яе самой.
А свой першы па-сапраўднаму паспяховы мастацкі вопыт Надзя звязвае з выпадкам, які здарыўся, калі ёй было ўсяго чатыры гады. Тады, жывучы ў Маладзечне, яна ўжо любіла праводзіць доўгія гадзіны ў майстэрні бацькі — графіка Івана Смальякова, сачыць, як той малюе пастэллю, і раз-пораз самой браць у рукі каляровую крэйду ды побач з бацькам нешта крэмзаць. “Чамусьці ў мяне лепш за ўсё атрымліваліся пеўнікі, — успамінае Надзя, — і аднойчы бацьку настолькі спадабаўся мой дзіцячы малюнак, што ён нават узяў яго ў рамку і павесіў у майстэрні!”
Потым была вучоба ў школе з мастацкім ухілам, перамогі на розных конкурсах дзіцячага малюнка, пасля заканчэння дзевяці класаў — няўдалая спроба паступіць у мастацкае вучылішча імя Глебава (але ж не хапіла толькі аднаго бала!), вучоба на аддзяленні дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва музычнага вучылішча імя Агінскага ў Маладзечне і чырвоны дыплом аб яго заканчэнні. “Я ўжо збіралася паступаць у Беларускую акадэмію мастацтваў, каб вучыцца на дызайнера інтэр’ераў, ездзіла нават у Мінск на падрыхтоўчыя курсы, але ў нейкі момант ува мне нешта шчоўкнула і я вырашыла, што маё прызванне — журналістыка, — з усмешкай расказвае Надзя. — Літаральна за паўгода падрыхтавалася і паступіла на журфак БДУ. Быў перыяд падчас вучобы, што я гады тры наогул не брала аловак у рукі, думала, што не змагу намаляваць нават ката ці сабаку. Але аднойчы, пераадолеўшы страх, села за стол і намалявала адну з першых сваіх буцінанак. З таго часу я ўжо не магу спыніцца”. Сёння, між іншым, Надзя Бука працуе рэпарцёрам на канале Сталічнага тэлебачання ў праграме “Вялікі горад”, кожны тыдзень робіць вялікі сюжэт пераважна на сацыяльную тэматыку. На мінулым тыдні, напрыклад, рабіла перадачу пра даўгабуды. Але гэта зусім іншая яе роля, і адносіны да буцінанкі мае вельмі апасродкаваныя. На СТБ Надзя, калі можна так пажартаваць, і сапраўды Бука, а ў мастацтве яна вельмі разняволены забаўны чалавек.

Перад тым, як гаварыць уласна пра буцінанку Надзі Бука, варта згадаць пра прынцыпова важны для нас пункцік у яе жыцці. Гаворка пра тое, што пасля заканчэння вучылішча імя Агінскага яна тры гады працавала педагогам: вяла гурток выяўленчага мастацтва і выцінанкі ў школе ў вёсцы Краснае, куды амаль штодня дабіралася з Маладзечна на электрычцы. Пра гэты перыяд і наогул пра педагагічную работу Надзя прыгадвае з нейкай асаблівай настальгічнай асалодай. Дарога з прыпынку электрычкі да школы вяла праз поле, на якім заўсёды пасвіліся каровы. “А я, гарадскі чалавек, панічна баялася кароў — ішла праз поле ў гумавых ботах, гэтакі Лабановіч у спадніцы, і дрыжэла ад страху. Божа, думаю цяпер, якая ж я была баязліўка! Але потым, можа быць, дзякуючы тым каровам я стала маляваць іх у сваіх буцінанках! Мастацтва — гэта ж заўсёды ці перажыванне, ці ўспамінанне…”
Той педагагічны вопыт не прайшоў дарэмна і з другой прычыны. З сёлетняга верасня Надзя пачала весці мастацкі гурток у Мінскім палацы дзяцей і моладзі — ужо гурток выключна па буцінанцы. Яе аўтарская методыка знаходзіцца на зацвярджэнні ў Міністэрстве адукацыі. “Я не з тых творцаў, якія нешта прыдумалі і не хочуць гэта аддаваць, — гаворыць мастачка. — Наадварот, мне хочацца дзяліцца гэтым з дзецьмі і дарослымі, мне хочацца, каб у маёй буцінанкі быў нейкі працяг яшчэ ў нечых руках. Таму я і пачала весці гурток і сёння не магу нарадавацца на дзяцей, якія выразаюць неверагодныя цуды. Шкада толькі, што дзяцей прыходзіць няшмат. Проста яшчэ пакуль мала хто ведае пра буцінанку. А я мару, каб буцінанка стала нечым накшталт брэнда, асобнага прызнанага кірунку. І на самай справе веру, што так яно і будзе”.

Пра сваё мастацтва яна гаворыць, што яно смелае, яркае і з гумарам. Сваімі натхняльнікамі-кумірамі лічыць Далі, Магрыта, Клімта, Пікасо з замежнікаў і Шагала, Хруцкага, Драздовіча з айчынных творцаў. Да Драздовіча адчувае, бадай, найбольшы піетэт: “Я адкрыла для сябе цэлы космас у яго мастацтве і з гэтай прычыны вельмі шчаслівая”. А яшчэ не так даўно Надзю запрасілі зняцца ў дакументальным фільме пра Драздовіча і сыграць там яго каханку. “Я думаю, гэта зусім невыпадкова”. Гэты фільм паказвалі па АНТ.
Не робіць ніякага сакрэту Надзя і са сваёй аўтарскай тэхнікі. Звычайна яна стварае свае кампазіцыі пры дапамозе манікюрных нажнічак — “гэта практычна ювелірная работа”. Але сам працэс выразання — другасны. Галоўнае, прызнаецца Надзя, гэта ідэя. Ніякай сіметрыі і абстракцыі, як у традыцыйнай выцінанкі! Адзін суцэльны сюррэалізм! Мастачка гаворыць, што заўсёды носіць з сабой скетч-бук, у які пастаянна занатоўвае свае незвычайныя ідэі ў выглядзе эскізаў. Потым яны могуць адлежвацца-выспяваць месяцамі, перш чым увасобяцца ў канкрэтным сюррэалістычным малюнку, а затым ужо і ў канчатковай буцінанцы. Так, у яе творах мінскія вакзальныя вежы напалову апускаюцца ў ваду, а паміж імі нацягнута вяроўка, на якой сушыцца дзіцячае адзенне, дзяўчынка са знакамітай карціны Пікасо пачынае балансаваць на клубку нітак, а Шагал бярэ ў рукі прас — адмысловыя інтэрпрэтацыі твораў любімых мастакоў і розныя іншыя немагчымыя фантазіі… Дарэчы, зусім нядаўна з вялікім поспехам прайшла выстава мастачкі “Без межаў” у сталічнай галерэі “Універсітэт культуры”.
Ёсць у Надзі Бука і свая асабістая, калі можна так сказаць, міфалогія, увасобленая ў прыдуманых казачных персанажах, якія пераходзяць у яе з карціны ў карціну. Гэта ў першую чаргу Пігласы, Бубласы і Мігласы. Пігласы — бясполыя істоты з адным вялікім блакітным вокам, з якога вырастаюць крылы, ахоўваюць закаханых і ўсіх творчых людзей. Ім нецікава быць з тымі, хто сварыцца. І да злога чалавека Піглас ніколі не падляціць, не сядзе на яго плячо, каб агарнуць сваёй любоўю і натхненнем. Бубласы растуць у гаршках і лечаць слязьмі. Мігласы апякуюцца людзьмі, якія падоўгу сядзяць перад камп’ютарамі, абараняюць іх ад шкодных іонаў манітора. “Знешні абсурд на самай справе падпарадкоўваецца дакладным законам. У папяровым свеце ўсе героі з усёй адказнасцю выконваюць свае задачы, — абараняе сваіх “падапечных” мастачка. — Вось мы зараз з вамі сядзім, размаўляем, а недзе над намі кружыць Піглас, дапамагае вам прыдумваць вашы пытанні, а мне на іх адказваць”.

Надзя Бука не дае нікому засумаваць: ні мужу, эканамісту па прафесіі, які вельмі падтрымлівае яе ва ўсіх творчых пачынаннях і сам паціху далучаецца да мастацтва, ні шасцігадоваму сыну, у якога дома над ложкам вісіць буцінанка з Пувай (яшчэ адзін Надзін казачны персанаж, падобны да савы, які харчуецца гузікамі), ні бацькам, ні дзвюм старэйшым сёстрам, якія звязалі жыццё з медыцынай, ні шматлікім сябрам і таемным прыхільнікам, сярод якіх пераважна людзі творчых прафесій — мастакі, паэты, фатографы, журналісты… Але яна па-свойму ўнікум нават на самых шумных і вясёлых тусоўках, бо толькі ў яе адной ёсць буцінанка, гэтакі не падобны ні на што мікст Бука і выцінанкі, любоў на ўсё жыццё.
А на пытанне пра яе рэцэпт жаночага і творчага шчасця, пра вечную безтурботнасць яна адказвае: “Трэба проста часцей глядзецца ў люстэрка, самой сабе ўсміхацца і гаварыць: “Якая я прыгожая і які цудоўны сёння будзе дзень!” Ну і што, што за акном дождж! Надзеньце яркія гумавыя боты, вазьміце чырвоны парасон і ідзіце пад дождж! Усміхайцеся там усім сустрэчным! Тады гэта ўсё вяртаецца. Як бумеранг. Калі ты дорыш дабро і ўсміхаешся навакольным людзям, то ўсё гэта рана ці позна вернецца да цябе пазітыўнымі эмоцыямі і дабрынёй. Карацей, трэба часцей усміхацца. Акурат як чэшырскі кот!”
Мы развітваемся з ёй, і я, здаецца, заўважаю на яе плячы якуюсьці маленькую пацешную істоту. З адным блакітным вокам і трапяткімі крыламі. Пакуль, Піглас! Сустрэнемся з табой калі-небудзь на выставе буцінанкі, якіх у тваёй гаспадыні будзе яшчэ нямала.

Мікола ЧЭМЕР.
Фота Алега ІГНАТОВІЧА
і з сайта www.butinanka.com.