Буду, змагу, зраблю!

Прагульваючыся па лесе, размешчаным недалёка ад майго дома, назірала новую для мяне з’яву, якая прыцягвала ўвагу. Калі падымаеш галаву сярод высокіх хвой і бачыш іх верхавіны, што хістаюцца ад ветру, то ўзнікае пачуццё, што дрэва такое нямоцнае, няўстойлівае, што ты сам хістаешся разам з ім да галавакружэння. Але варта пачаць паступова пераводзіць погляд усё ніжэй і ніжэй, і ты знаходзіш кропку на ствале, дзе вока ўжо не бачыць ваганняў, і дрэва ўспрымаецца ўстойлівым, надзейным. Гэтая кропка, па маіх назіраннях, размяшчаецца на ўзроўні чатырох метраў ад зямлі. Вышэй — дрэва хістаецца, ніжэй —стаіць трывала. Магчыма, гэта нядрэнная метафара для чалавека, які меў прычыны засмучацца, хвалявацца, быць у дрэнным настроі апошні час і шукаў пункт балансу, раўнавагі, устойлівасці. Дык вось — ён ёсць! Галоўнае — убачыць, наблізіцца, засяродзіцца на ім. А можна і пашырыць прастору спакою, упэўненасці, актыўнасці. Дарогу да мэты можна пабудаваць, складаючы дошчачкі адну да адной. Прапануем будаўнічы матэрыял. У якім парадку і колькі яго выкарыстоўваць — індывідуальны выбар кожнага.

Дошчачка 1. Калі непрыемная падзея так і маячыць перад нашым мысленным позіркам, дамінуе, прыгнятае, знясільвае, чаму мы не можам проста забыць пра яе? Чаму нельга мысленна націс­нуць на кнопку ў галаве і забыць? Гэтыя ўспаміны знаходзяцца ў даўгачаснай памяці і падмацоўваюцца нашым настроем. Смуткуючы, шкадуючы, турбуючыся, мы больш успрымальныя да ўражанняў, якія падтрымліваюць наш негатыўны стан, ахвотней успамінаем пра няўдачы, чым пра поспехі, схільны інтэрпрэта­ваць інфармацыю ў нядобрым ракурсе. І наадварот, калі палепшым свой эмацыянальны стан, аптымізуем яго, то нараўне з непрыемнымі момантамі ўспомнім і добрыя, ахвотней адгукнёмся на пазітыўную інфармацыю і прапановы, хутчэй прыгадаем выпадкі поспеху, не станем рабіць высновы пра тое, што ўсё страчана, што дзейнічаць позна. Настрой можна змяніць, змяніўшы свае думкі.

Дошчачка 2. Мы можам выкарыстоўваць тактыку адцягнення, замяняючы адзін набор думак і эмоцый іншым. Гэта значыць, мы перапыняем паток думак, якія даюць нам непрыемныя адчуванні. Важна памятаць: чым часцей мы фіксуемся на чымсьці ў свядомасці, тым мацней яно трымаецца там.

Дошчачка 3. Часам варта налажыць сабе жгут на рану, гэта значыць, проста спыніць дрэнныя думкі. Выкарыстоўвайце гэты метад тады, калі трэба вызваліць рабочае месца ў свядомасці і пераключыцца на больш актуальныя думкі і перажыванні. Калі вы чарговы раз зловіце сябе на думцы, якая траўміруе, пачніце лічыць ад аднаго да ста праз чатырнаццаць: адзін, чатырнаццаць, дваццаць восем, сорак два… Гэта значыць, вы карыстаецеся адцягваючым манеўрам.

Дошчачка 4. Любому чалавеку час ад часу прыходзіцца выглядаць вясёлым, калі на душы кошкі скрабуць. Іншымі словамі, часам у жыцці мы абсалютна натуральна ператвараемся ў акцёраў. Выкарыстайце гэтае ўменне, прыкіньцеся, што вы хтосьці іншы. Увайдзіце ў ролю ўпэўненай у сваіх сілах, энергічнай і малаўразлівай асобы. На неабходны час роля стане часткай вас, не бу­дзе фальшыўкай. Калі роля вам падыдзе і вы будзеце адчуваць сябе ў ёй камфортна, то пакідайце прымеранае для сябе на ўсё жыццё.

Дошчачка 5. Не спяшайцеся, перамяшчайцеся маленькімі крокамі. Засяродзьцеся на маленькіх кроках-мэтах. Напішыце сабе пакрокавую, вельмі падрабязную інструкцыю, як прыйсці ад негатыўных думак да пазітыўных. Патрэніруйцеся на інструкцыі гатавання банальнай макароны. Напішыце яе так, каб яна складалася не менш чым з 21 пункта. Першы і апошні падкажам: 1. Вырашыць згатаваць макарону. 21. Падаць гатовую страву. Цяпер напішыце пакрокавую інструкцыю, напрыклад, як ­стаць тэлевядучым. Калі некаторыя пункты адразу не даюцца — прапусціце іх і збярыце інфармацыю. Цяпер вы гатовы пераадолець шлях ад негатыву да пазітыву. Калі дошчачак не хапіла, то здабудзьце адсутныя самастойна.

Уяўленне дазваляе нам спраўляцца з неспакоем, але часам прыводзіць нас да міражоў, ілюзій. Вызваліцеся ад ілюзій, і ў вас будзе менш прычын для негатыву. Але як вызваліцца, ілюзію ж цяжка адсачыць, калі мы ў яе палоне? Накіроўваем яркае святло ведаў на з’яву “ілюзія” і даём ілюзіям імёны.

1. Ілюзія неабмежаваных магчымасцей: нам здаецца, што мы маглі б не праваліцца на экзаменах, не захварэць, выратаваць каго-небудзь, нягледзячы на акалічнасці неадольнай сілы.

2. Ілюзія ведання будучыні: калі мы папракаем сябе за няправільны выбар, прывільны выбар здаецца нам відавочным толькі пасля інцыдэнту, які здарыўся.

3. Ілюзія неабмежаваных ведаў: калі хтосьці робіць удачнае ўкладанне, а мы папракаем сябе за тое, што не зрабілі гэтага, не здагадаліся своечасова.

4. Ілюзія ідэальнага выніку: часам мы ўпэўнены, што, перанёсшыся ў мінулае і змяніўшы адзіную дэталь, дасягнулі б ідэальнага выніку.

5. Ілюзія гарантаванага выніку: калі ў нас ёсць неабходныя здольнасці, веды, сілы, то ёсць і пажыццёвая гарантыя, што ўсё будзе менавіта так, як мы хочам.

6. Настальгічная ілюзія: наша мінулае часта пакрываецца лёгкай радаснай смугой. У рамках гэтай ілюзіі мы забываем пра негатыўныя моманты з мінулага, успамінаючы толькі добрае.

7. Ілюзія, што нічога не змянілася: нам здаецца, што час і акалічнасці ніяк не змянілі людзей, якіх мы ведалі раней.

Наша ўяўленне бязмежнае, таму спіс ілюзій можна было б працягваць і працягваць. Дабаўце да яго, дарагія чытачы, апісанне ілюзій, якія вы назіралі, а можа, і ўпершыню адкрылі для чалавецтва. Бу­дзем улічваць, што ілюзіі даюць нам толькі ўяўны кантроль над нашым жыццём. Успомніце, якія непрыемныя па­дзеі давялося вам перажыць за апошні ты­дзень. Адзначыце іх у спісе. Дабаўце свае пункты.

1. Выслухваць скаргі навакольных.

2. Размаўляць з непрыемным чалавекам (упартым, неразумным, агрэсіўным, саманадзейным).

3. Знаходзіцца ў адзіноце.

4. Сустракацца са сваякамі ці сябрамі, якія жывуць у цяжкіх умовах.

5. Быць галодным ці адчуваць смагу.

6. Выяўляць прапажу сваіх рэчаў.

7. Адказваць на пытанні, на якія вы не хацелі ці не маглі адказаць.

8. Мець зносіны з даведзеным да адчаю чалавекам.

9. Даведацца, што члены сям’і ці сябры здзейснілі штосьці, чаго не адабраеце.

10. Згатаваць ежу, якую нельга было падаць на стол (перасмажыць, пераперчыць, перасаліць і інш.).

11. Чакаць, што вас нагрузяць яшчэ большай работай.

12. Сутыкацца з непаладкамі аўтамабіля, аўтобуса, тралейбуса.

13. Жыць (мець зносіны) з людзьмі, з якімі не было жадання дзяліцца сваімі інтарэсамі.

14. Прачынацца ці ўставаць з пасцелі, толькі-толькі паспеўшы заснуць (ад тэлефоннага званка, шуму, крыку і г.д.).

15. Уступаць у канкурэнцыю з іншымі.

16. Вяртацца ў непрыбраную кватэру.

17. Пазычаць каму-небудзь ці не атрымліваць назад грошы ці рэчы.

18. Не ведаць, якой сумай грошай вы маглі распараджацца.

19. Даваць каму-небудзь парады.

20. Не знаходзіць адну рэч з пары (шкарпэтак, пальчатак і г.д.).

21. Апынуцца ў сітуацыі, калі вашы родныя пераехалі ў іншы горад.

22. Быць у цэнтры ўвагі на сходзе, апынуцца ў няёмкім становішчы.

23. Згубіць ці дзець недзе бумажнік, ключы, грошы, рэчы.

24. Мець зносіны з чалавекам, які нават не памятае ваша імя.

25. Выконваць работу, якая не адпавядае вашай кваліфікацыі і вопыту.

26. Знаходзіцца побач з чалавекам, якому не давяраеце.

27. Бачыць чалавека, які плача.

28. Адчуваць страх, застаўшыся ў ­адзіноце.

29. Мець вельмі многа работы.

30. Хадзіць па магазінах, каб купіць неабходныя тавары для штодзённага быту.

Пасля таго як вы вылучылі вашы пункты непрыемных падзей мінулага тыдня, складзіце спіс прыемнасцей, якія здарыліся ці задарацца на гэтым тыдні. Супастаўце спісы. Адкажыце на пытанне “Ці атрымалася нейтралізаваць большасць непрыемнасцей, адзначаных у першым спісе?”.

Адчувальныя батарэйкі зараджаюць даўжэй

Ранімасць псіхікі — гэта яе павышаная адчувальнасць. Яна ўласціва вам, калі вы:

• уражлівы, крэатыўны, удумлівы, часта непакоіцеся;

• няспешны, павольны;

• схільны асцерагацца ці пазбягаць незнаёмых сітуацый;

•  чулы да таго, што адбываецца;

• заўважаеце больш нюансаў, чым большасць іншых лю­дзей;

• стамляецеся ад уражанняў, лішку пачуццяў;

• успрымаеце больш вербальнай і невербальнай інфармацыі;

• пры ператамленні працягваеце канцэнтравацца;

• неасцярожнае слова можа выбіць вас з каляіны;

• уважліва ўзважваеце свае словы і ўчынкі;

• часта бераце на сябе адказнасць за тое, што адбываецца навокал;

• адчуваеце сябе вінаватым у дрэнным настроі навакольных;

• вінаваціце сябе ў чужых праблемах;

• схільны да рэфлексіі.

Калі вы пагадзіліся з большасцю пунктаў, то лічыце сябе ранімым чалавекам. У ранімасці ёсць плюсы. Гэта тонкасць успрымання, лёг­касць, з якой чалавек разбіраецца ў нюансах, адценнях, паўтонах. Гэта артыстычнасць, уменне зразумець настрой іншага, падстроіцца пад яго і нават на яго паўплываць. І нават калі вы звышчуллівы — не сварыцеся і не карайце сябе за гэта. Дапамажыце сабе пераадолець залішнюю ранімасць. Сфармулюйце для сябе правілы і прытрымлівайцеся іх:

• Ваша самаацэнка павінна быць заснавана на рэалістычным разуменні сваіх моцных і слабых бакоў, а не на меркаванні іншых людзей. Бо вы, а не хтосьці іншы, лепш ведаеце сябе. Усвядомце свае моцныя бакі і не дазваляйце лёгка мяняць ваша ўяўленне пра сябе.

• Накіруйце энергію на адабрэнне сябе, знаходзьце, чым вы можаце сябе радаваць самі, каб не чакаць, калі гэта зро­бяць іншыя.

• Зразумейце, што вы не цэнтр Сусвету. Няўвага да вас з боку іншых людзей можа быць растлумачана іх асабістымі праблемамі. Будзьце спакойнымі і таварыскімі. Не імкніцеся заўсёды знаходзіцца ў цэнтры ўвагі!

• Праяўляйце цікавасць да іншых людзей, да падзей у іх жыцці, да іх дасягненняў, і тады яны адкажуць вам тым жа.

• Прааналізуйце, у якія моманты вы часцей за ўсё адчуваеце сябе абражаным. Старайцеся пазбягаць такіх сітуацый.

• Развівайце ў сабе пачуццё гумару, у тым ліку і ў дачыненні да сябе.

• Калі вас пакрыўдзілі, то не адказвайце тым жа. Знайдзіце спосаб аптымізавацца: схадзіце ў спартзалу, саўну, прыміце душ, уявіўшы, што вы змываеце з сябе негатыў.

Каб ранімасць не азмрочвала жыццё, выконвайце тэхніку бяспекі.

Выхад гневу. Пастаяннае ўтойванне крыўды ўнутры сябе разбуральна ўздзейнічае на арганізм. Выберыце іншую тактыку. Пакажыце свае пачуцці, падраўшы паперу, пабіўшы падушку, накрычаўшыся.

Перанос на іншага. Калі акалічнасці такія, што прыхо­дзіцца пастаянна мець зносіны з грубым і зласлівым чалавекам, пастарайцеся прадбачыць яго рэакцыю і пазбягаць небяспечных сітуацый. Калі не атрымліваецца, то ўявіце, што замест вас агрэсар сыпле маланкі на кагосьці іншага, хто часова апынуўся на вашым месцы. Калі гнеў партнёра па зносінах сціхне, ён адчуе сорам ад сваіх агрэсіўных паводзін і, выпусціўшы пару, будзе з вамі асабліва далікатным.

Рацыяналізацыя. Падумайце пра тое, што ў чалавека, які вас пакрыўдзіў, магчыма, штосьці не ў парадку са здароўем, з сямейным жыццём. Паспрабуйце яго пашкадаваць, хутчэй за ўсё, ён проста нешчаслівы і таму такі грубы. Вам стане лягчэй.

Сіла гумару. Уявіце чалавека, які вас пакрыўдзіў, у нейкім нязграбным уборы, у смешным становішчы. Тады значнасць яго выказванняў у ваш адрас істотна зменшыцца. Вы зможаце паглядзець на сітуацыю з іншага ракурсу, не зацыкліваючыся на непрыемных пачуццях.

Правіла трох “не”. Не адказвайце мысленна на крыўдныя словы, не дазваляйце негатыўнай інфармацыі жыць у вашай свядомасці і ўмацавацца ў ёй. Не спрабуйце пака­раць крыўдзіцеля: быць крыніцай агрэсіі, хоць і ў адказ, не лепшы псіхалагічны статус. Не шукайце негатыўную прычыну дыскамфорту ў сабе, не дазваляйце іншым кіраваць вашым унутраным станам.

Падрыхтуйце сабе бяспечнае месца, дзе можна расслабіцца, адпачыць, аднавіцца. Па меры неабходнасці рабіце перапынкі ў кантактах з людзьмі для адпачынку. Не нагружайце сябе звыш меры, пакідайце час для падзарадкі батарэек.

Святлана РАДЗЬКОВА.