Магутны антыаксідант

Амаль 50% тэрыторыі нашай краіны адносіцца да біягеахімічнага рэгіёна, у якім узровень селену ў глебе ніжэйшы за крытычны (0,1 мкг/кг), што абумоўлівае распаўсюджанасць у Рэспубліцы Беларусь гіпаселенозу. Для чаго нашаму арганізму патрэбен селен і што рабіць, каб папоўніць яго дэфіцыт?

Селен, паколькі з’яўляецца магутным антыаксідантам, удзельнічае ў сінтэзе глутаціон пераксідазы, якая з’яўляецца важным ферментам для працэсаў, якія абараняюць ліпіды клеткавых мембран ад пашкоджання. Пры рабоце селену разам з іншымі антыаксідантамі іх уздзеянне на арганізм узмацняецца. Напрыклад, пры сумеснай рабоце селену з вітамінам Е арганізму становіцца значна лягчэй змагацца з акісляльным стрэсам.

Гэты мікраэлемент здольны запавольваць працэсы старэння, а таксама, паводле даных шматлікіх даследаванняў, селен эфектыўны для зніжэння рызыкі развіцця раку, асабліва — печані, прастаты, лёгкіх і раку прамой кішкі.

Селен стымулюе ўтварэнне антыцел — дапамагае правільнаму функцыянаванню імуннай сістэмы, аказваючы дапамогу ў барацьбе з бактэрыяльнымі і віруснымі інфекцыямі.

Селен рэгулюе функцыю шчытападобнай залозы. Вынікі шматлікіх даследаванняў паказваюць, што існуе сувязь паміж метабалізмам шчытападобнай залозы і дэфіцытам селену. Селен дзейнічае як каталізатар для вытворчасці актыўных гармонаў шчытападобнай залозы.

Яшчэ адна функцыя селену заключаецца ў тым, што ён зніжае таксічнасць цяжкіх металаў, утвараючы нерастваральныя комплексы і памяншаючы іх біядаступнасць.

Селен зніжае рызыку развіцця сардэчна-сасудзiстых захворванняў. Па даных даследаванняў, нізкія канцэнтрацыі селену звязаны з павышанай рызыкай развіцця сардэчна-сасудзiстых захворванняў. Лічыцца, што селен неабходны для нармальнага функцыянавання сэрца і сасудаў дзякуючы яго здольнасці змагацца з запаленнем, зніжаць свабоднарадыкальны акісляльны стрэс і дапамагаць антыаксідантнай актыўнасці.

Акрамя таго, селен павышае фертыльнасць: ён неабходны для забеспячэння рухомасці сперматазоідаў.

Да праяўленняў гіпаселенозу можна аднесці развіццё сардэчна-сасудзістых захворванняў, анкалагічных захворванняў, парушэнне функцый печані, хваробы скуры, валасоў, пазногцяў, зніжэнне імунітэту і антыаксідантнай абароны.

Селен неабходны арганізму ў вельмі невялікай колькасці (мкг). Рэкамендавана спажыванне селену ў суткі залежыць ад узросту:

дзеці 1—3 гадоў — 20 мкг/дзень;

дзеці 4—8 гадоў — 30 мкг/дзень;

дзеці 9—13 гадоў — 40 мкг/дзень;

дарослыя і дзеці старэйшыя за 14 гадоў — 55 мкг/дзень;

цяжарныя жанчыны — 60 мкг/дзень;

жанчыны ў перыяд лактацыі — 70 мкг/дзень.

Для прафілактыкі гіпаселенозу рэкамендуецца дадаць у свой рацыён харчавання прадукты — крыніцы селену. А іх не так ужо і мала: гэта ў першую чаргу яйкі, печань (ялавічная, барановая), ныркі, ялавічына, свіное сала, а таксама часнок, насенне сланечніка, какос, фісташкі, бразільскі арэх, вотруб’е, соя.

Таксама варта звяртаць увагу на ўзбагачаныя селенам прадукты харчавання масавага спажывання (хлебабулачныя вырабы, малочныя прадукты, яйкі), якія можна знайсці на прылаўках нашых магазінаў.

Сяргей ЧЭПЕЛЕЎ,
урач-гігіеніст аддзялення гігіены харчавання
Цэнтра гігіены і эпідэміялогіі Ленінскага раёна Мінска.