Парушэнне зроку ў дзяцей і падлеткаў

Парушэнне зроку — гэта стан, пры якім орган зроку атрымлівае скажоную інфармацыю пра аб’екты навакольнага асяроддзя.
Найбольш распаўсюджаныя парушэнні зроку ў дзяцей — спазма акамадацыі, блізарукасць, дальназоркасць, астыгматызм. Сярод пералічаных спазма акамадацыі і блізарукасць сустракаюцца часцей за ўсё.

Спазма акамадацыі — гэта паталагічны стан, пры якім мышца, якая адказвае за добры зрок удалячынь і блізка, знаходзіцца пастаянна ў стане скарачэння. Гэты стан суправаджаецца напружаннем зроку ўдалячынь, зрокавай стомленасцю пры рабоце на блізкай адлегласці. Школьнік, у якога развіваецца спазма акамадацыі, становіцца зласлівым, хутка стамляецца, скардзіцца на галаўныя болі, у яго зніжаецца паспяховасць. Працягласць спазмы вагаецца ад некалькіх месяцаў да некалькіх гадоў, у залежнасці ад агульнага стану дзіцяці, рэжыму яго жыцця і заняткаў, своечасовасці дыягностыкі і правільна назначанага лячэння вачэй. Часта спазма пераходзіць у блізарукасць.
Блізарукасць — гэта набытае захворванне (як правіла), калі ў перыяд інтэнсіўнай працяглай нагрузкі на блізкай адлегласці (чытанне, пісьмо, прагляд тэлеперадач, гульні на камп’ютары, планшэце і мабільным тэлефоне) адбываюцца змены ў вочным яблыку, якія прыводзяць да яго расцяжэння па восі. У выпадку гэтага пагаршаецца зрок удалячынь.
Асноўныя прычыны блізарукасці: спадчыннасць (калі і маці і бацька блізарукія, верагоднасць развіцця значна ўзрастае); недахоп у рацыёне харчавання розных мікраэлементаў (такіх як цынк, медзь і інш.), неабходных для сінтэзу склеры, можа спрыяць прагрэсіраванню блізарукасці; перанапружанне вачэй (працяглыя і інтэнсіўныя нагрузкі на блізкай адлегласці, дрэннае асвятленне рабочага месца, празмернае захапленне камп’ютарамі, тэлефонамі і планшэтамі); няправільная карэкцыя або яе адсутнасць.
Дальназоркасць, у адрозненне ад блізарукасці, — гэта не набыты, а прыроджаны стан, звязаны з асаблівасцю будовы вочнага яблыка. Пры дальназоркасці дзіця з любых адлегласцей бачыць невыразна, прычым чым бліжэй, тым горш. Можа суправаджацца касавокасцю.
Астыгматызм — змяненне крывізны рагавіцы або хрусталіка, пры якім адбываецца неаднолькавае праламленне светлавога промня і выява на сятчатцы атрымліваецца невыразнай, скажонай. Носіць прыроджаны або набыты характар (напрыклад, пасля траўм або перанесенага запалення рагавіцы).
Касавокасць — становішча вачэй, пры якім зрокавая лінія аднаго вока накіравана на аб’ект, які разглядваецца, а другога — адхілена ўбок. Адхіленне ў бок носа называецца касавокасцю, якая сыходзіцца, да скроні — разыходнай, уверх або ўніз — вертыкальнай. Развіваецца касавокасць з прычыны парушэння ўзгодненай работы мышцаў вока. Пры гэтым працуе толькі адно здаровае вока, другое вока амаль бяздзейнічае, што паступова вядзе да стойкага зніжэння зроку. Можа развівацца пры парушэнні рэфракцыі, неўралагічных парушэннях, пасля траўм.
Дыягностыка праводзіцца ў медыцынскіх установах і заключаецца ў праверцы вастрыні зроку, аглядзе вочнага дна з дапамогай афтальмаскопа і (або) фундус-лінзы, вызначэнні рэфракцыі (праламленне промняў святла ў воку як аптычнай сістэме). Пацвердзіць або выключыць дыягназ дапамагаюць дыягнастычныя даследаванні, такія як аўтарэфрактаметрыя, вымярэнне пярэдне-задняга адрэзка (ПЗА), ультрагукавое даследаванне вока (сканіраванне), даследаванне палёў зроку з дапамогай перыметра, агляд вочнага дна з дапамогай фундус-камеры і фундус-лінзы.
Паколькі адной з важных прычын прагрэсіравання блізарукасці (акрамя непаўнацэннасці склеры і генетычнай схільнасці) з’яўляецца паслабленне акамадацыйнай функцыі вока, то аднаўленне працаздольнасці мышцаў — першая ўмова стабілізацыі блізарукасці.
Існуе вялікая колькасць методык. Гэта і карпатлівыя метады стымуляцыі акамадацыі лінзамі, акамадатрэнерам, практыкаванні тыпу “метка на шкле”. Гэта і больш сучасныя метады электрастымуляцыі вачэй, лазерастымуляцыі нізкаэнергетычным гелій-неонавым лазерам, колераімпульсная тэрапія, магнітатэрапія, электрафарэзы, вакуумны масаж, камп’ютарныя метады рэлаксацыі цыліярных мышцаў. Але не ва ўсіх хворых дасягаюцца пастаўленыя мэты або дасягаюцца на кароткі прамежак часу.
Да лячэння адносіцца і лячэбная гімнастыка, накіраваная на аднаўленне цэрэбральнага крыватоку, а таксама правільная пасадка дзіцяці пры выкананні дамашніх заданняў. Дзіця адчувае пастаянную статычную нагрузку, звязаную з працяглым захаваннем правільнага становішча цела і галавы. Статычнае намаганне больш стамляе, чым дынамічнае. Можна прывесці хрэстаматыйны прыклад: у скрыпача стамляецца рука, якая трымае скрыпку, а не смык — гэта значыць тая, якая не ажыццяўляе дынамічнай работы. Стомленасць мышцаў, якія ўтрымліваюць цела ў раўнавазе пры сядзенні, развіваецца даволі хутка, бо гэтым мышцам амаль бесперапынна прыходзіцца процістаяць дзеянню сілы цяжару, якая імкнецца вывесці цела з раўнавагі.
Стаміўшыся, школьнік вельмі часта прымае няправільную позу, якая, стаўшы прывычнай, замацоўваецца і прыводзіць да мышачнай асіметрыі (адно плячо вышэй за другое), парушэння паставы (сутулая, круглая спіна, выпнуты наперад жывот і г.д.), а часам і да скрыўлення пазваночніка. Акрамя таго, нахіленне з-за стомы блізка да кнігі вядзе да павелічэння нагрузкі на зрок. Правільнай пасадкай пры сядзенні лічыцца такая, пры якой тулава знаходзіцца ў вертыкальным становішчы, галава злёгку нахілена наперад, плечавы пояс гарызантальны і паралельны краю стала, рукі свабодна ляжаць на стале, ногі сагнуты ў тазасцегнавым і каленным суставах пад прамым вуглом і абапіраюцца ўсёй ступнёй на падлогу або падстаўку, спіна абапіраецца ў паяснічнай частцы на спінку крэсла.
У апошні час урачы-гігіеністы прыйшлі да высновы, што пры пісьме менш стамляе поза з малым нахілам корпуса наперад. Пры такой пасадцы мышцы спіны не так напружаны, як пры вялікім нахіле корпуса. Акрамя таго, забяспечваюцца нармальныя функцыі дыхання і кровазвароту (не сціскаюцца сталом органы грудной і брушной поласці), ствараюцца добрыя ўмовы для зрокавага ўспрымання. Поза за сталом будзе правільнай і зручнай, калі памеры стала і крэсла адпавядаюць росту і прапорцыям цела дзіцяці.
Важна правільна харчавацца, для таго каб умацаваць аслабленую склеру. Рэкамендуецца ўжыванне тварагу, кефіру, ёгурту, малака. Усе гэтыя прадукты змяшчаюць кальцый. У адваротным выпадку прыходзіцца назначаць унутр прэпараты кальцыю.
Пры адсутнасці эфекту і прагрэсіраванні паказана правядзенне склераўмацавальных хірургічных аперацый. Сэнс іх заключаецца ў накладанні своеасаблівага бандажа, пераважна на заднюю паверхню вока, каб прадухіліць далейшае расцягванне склеры ў гэтым аддзеле.
Акулярная і кантактная карэкцыя таксама аказваюць лячэбнае ўздзеянне. Асабліва гэта тычыцца дальназоркасці, астыгматызму і касавокасці. Існуе кансерватыўнае лячэнне і хірургічная карэкцыя зроку пры дальназоркасці і астыгматызме.
У якасці кансерватыўнага лячэння можна адзначыць некаторыя апаратныя метады паляпшэння зроку. Да іх можна аднесці ўльтрагукавую тэрапію, электрастымуляцыю, вакуумны масаж, акуляры-масажоры і г.д. Гэтыя метады ў некаторых выпадках даюць добры вынік у паляпшэнні зроку, дазваляюць пазбегнуць хірургічнай карэкцыі.
Пад тэрмінам “хірургічная карэкцыя” маецца на ўвазе лазерная карэкцыя зроку. Часцей праводзяцца аперацыі на склеры з выкарыстаннем лазера і інтраакулярныя аперацыі з выкарыстаннем інтраакулярных лінз.
Любая аперацыя — гэта ўздзеянне на тканкі і органы хірургічнымі прадметамі. Рызыкаваць так або не — вырашаць вам.
Нашы вочы незвычайна адчувальныя і далікатныя органы. Трэба проста навучыцца клапаціцца пра іх — і ваш зрок зноў набудзе сваю дакладнасць і яркасць.

Ірына АСЕЦКАЯ,
урач-афтальмолаг 15-й гарадской дзіцячай паліклінікі Мінска.