Стрэс — першапрычына развіцця паталогій страўніка

Рытм жыцця, у якім мы знаходзімся, часта не дае магчымасці на арганізацыю правільнага і збалансаванага харчавання. Ад шкоднай ежы, паўфабрыкатаў і газіраваных напіткаў у першую чаргу пакутуе сістэма страўнікава-кішачнага тракту. Гэта асабліва актуальна для школьнікаў.

Пра тое, з якімі скаргамі прыходзяць да ўрача дарослыя і дзеці і якую небяспеку хаваюць у сабе захворванні СКТ, расказала кандыдат медыцынскіх навук дацэнт 1-й кафедры дзіцячых хвароб БДМУ, Таццяна Аляксандраўна ПІСКУН.

— Таццяна Аляксандраўна, наколькі ў параўнанні з іншымі паталогіямі сярод школьнікаў распаўсюджаны захворванні страўнікава-кішачнага тракту?

— Распаўсюджанасць у нашай краіне захворванняў страўнікава-кішачнага тракту (СКТ) сярод школьнікаў складае ад 80 да 150 выпадкаў на 1000  дзіцячага насельніцтва ў год. Гэта сярэднія лічбы, і яны могуць крыху вагацца ў большы ці меншы бок. Колькасць выпадкаў захворванняў у нашай краіне супадае з колькасцю адпаведных выпадкаў у Расіі.

Захворванні СКТ у дзяцей школьнага ўзросту па частаце сустракальнасці знаходзяцца ў лідарах. Калі дзеці малодшага школьнага ўзросту часта і ў большасці выпадкаў хварэюць на рэспіраторныя інфекцыі, то ў старэйшых школьнікаў захворванні СКТ выходзяць на 1-е месца.

— У якія ўзроставыя перыяды, згодна з вашымі назіраннямі, верагоднасць узнікнення праблем з боку органаў стрававання найбольш высокая? З чым гэта звязана?

— Што тычыцца ўзроставых перыядаў, то для кожнага характэрны свае асаблівасці і захворванні. Калі гаварыць пра дзяцей груднога ўзросту, для іх характэрнымі з’яўляюцца функцыянальныя захворванні, якія звязаны з тым, што страўнікава-кішачны тракт яшчэ не сфарміраваны. Напрыклад, у малышоў могуць быць зрыгванні, колікі, запоры, непераноснасць пэўных відаў прадуктаў. У больш старэйшым узросце, а менавіта ў малодшым і сярэднім школьным, пераважаюць функцыянальныя захворванні органаў стрававання, такія як функцыянальны абдамінальны боль, функцыянальная дыспепсія. Гэта той узрост, калі ўпершыню і найбольш часта дыягнастуюцца гастрыты і дуадэніты. У дзяцей старэйшага школьнага ўзросту могуць сустракацца эразійныя захворванні і нават язвавая хвароба.

На жаль, сёння ў розныя ўзроставыя перыяды павялічваецца частата сустракальнасці запаленчых захворванняў кішэчніка, да якіх адносіцца хвароба Крона, язвавы каліт. Рызыка іх узнікнення павялічваецца з узростам. Галоўным фактарам, які прыво­дзіць да гэтых захворванняў, з’яўляецца тое, што мы харчуемся нерацыянальна і нерэгулярна. Ёсць вельмі многа інфекцый і ўзбуджальнікаў хвароб, якія падчас парушэння мікрабіяцэнозу кішэчніка жывуць у ім. Яшчэ мы сталі часта ўжываць антыбіётыкі. Усё гэта павялічыла рызыку ўзнікнення запаленчых працэсаў кішэчніка. Яны маюць цяжкае клінічнае цячэнне і не заўсёды на першапачатковым этапе лёгка дыягнастуюцца. Тэрапія такіх захворванняў вельмі цяжкая.

Такім чынам, калі ў дзяцей малодшага і сярэдняга ўзросту на першым месцы стаяць гастрыты і дуадэніты, то, на жаль, у больш старэйшым узросце частата захворванняў кішэчніка павялічваецца. 

— У чым розніца паміж арганічнымі і функцыянальнымі захворваннямі СКТ? Якія з іх і да якой групы адносяцца?

— Ёсць верагоднасць, што ў школьнікаў у любым узросце могуць развіцца фунцыянальныя захворванні СКТ, іх вельмі многа. Існуе асобная класіфікацыя, якой карыстаюцца ўрачы для пастаноўкі адпаведных дыягназаў. Пераважаюць “функцыянальная дыспепсія”, “функцыянальны абдамінальны боль” і “сіндром раздражнёнага кішэчніка”. У чым жа розніца паміж арганічнымі і функцыянальнымі захворваннямі СКТ? Асноўнае адрозненне заключаецца ў наступным. Напрыклад, ёсць сімптомы і скаргі (баліць жывот, ёсць парушэнні стула і пачуццё перапоўненасці кішэчніка, уздуцце жывата). Калі мы праводзім абследаванне, якое абавязкова ўключае ў сябе ўзяцце біяпсіі падчас эндаскапічнага даследавання, то падчас функцыянальных захворванняў ніякая паталогія не выяўляецца. Калі ёсць гастрыт і дуадэніт, то абавязкова падчас эндаскапічнага даследавання трэба рабіць біяпсію, прычым яна бярэцца з некалькіх аддзелаў, каб нічога не прапусціць. Падчас аналізу кавалачкаў, узятых для біяпсіі, правяраецца, ці ёсць там нейкія бактэрыі, ці жыве хелікабактар. Калі маюцца запаленчыя змяненні, то вызначаецца, якія яны. На аснове гэтага ставіцца ці не ставіцца дыягназ “гастрыт”. У тым выпадку, калі дзіця скардзіцца на болі і ёсць клінічныя праяўленні гастрыту, але гісталогія не паказвае ніякіх змяненняў, то ставіцца дыягназ “функцыянальная дыспепсія”. Гэта не значыць, што захворванне адсутнічае. Гэта гаворыць пра тое, што хвароба мае функцыянальны характар.

Тое самае адносіцца да функцыянальнага абдамінальнага болю, калі жывот баліць, а падчас даследаванняў нічога дрэннага не знаходзім.

Функцыянальнае парушэнне кішэчніка — сіндром раздражнёнага кішэчніка — праяўляецца болем у жываце разам з парушэннем стула: у адных дзяцей можа быць дыярэя, у іншых — запор.  Праводзячы падрабязнае даследаванне пры дапамозе энда- і каланаскапіі, мы таксама нічога дрэннага не знаходзім. У гэтым заключаецца розніца паміж функцыянальнымі і арганічнымі захворваннямі.

— Што з арганічных захворванняў СКТ найбольш часта сустракаецца ў школьнікаў? Якія прычыны развіцця гэтых паталогій? А функцыянальных?

— З арганічных захворванняў СКТ, як я ўжо сказала, у школьнікаў часцей за ўсё сустракаюцца гастрыт ці язвавая хвароба. Таксама адзначаецца павелічэнне частаты гастраэзафагіяльнай рэфлюкснай хваробы. Раней яна сустракалася выключна ў дарослых, а рэфлюкс-зрыгванні — у маленькіх дзяцей у сувязі з асаблівасцямі будовы стрававода і страўніка: з узростам яны становяцца такімі, як у дарослых. Сёння выпадкі, калі змесціва страўніка закідваецца ў стрававод і раздражняе яго абалонку, становяцца больш частымі. Гэта выклікае запаленні і нават язвавыя змяненні. Увогуле, у рэфлюкснай хваробы ёсць розныя ступені цяжкасці і, на жаль, яна пачасцілася ў дзяцей школьнага ўзросту.

З функцыянальных захворванняў аналагічна сустракаецца функцыянальная дыспепсія, калі жывот баліць, а эндаскапічнае і марфалагічнае даследаванне не паказваюць ніякіх змяненняў. Стала больш выпадкаў дыягностыкі сіндрому раздражнёнага кішэчніка.

Дарэчы, з арганічных захворванняў яшчэ можна вылучыць цэліякію — непераноснасць бялкоў злакавых, глютэну. Яна сустракаецца ў многіх дзяцей з самага нараджэння. Але здараюцца выпадкі, калі праяўляецца ў больш старэйшых дзетак і нават у дарослых: ёсць класічныя і атыпічныя формы, калі адсутнічае поўная клінічная карціна хваробы. Цэліякія характарызуецца змяненнем слізістай абалонкі страўніка. Гэта звязана з тым, што бялок злакавых дрэнна ператраўліваецца. Клінічныя праяўленні цэліякіі могуць быць рознымі. У тыповых выпадках гэта дыярэя, болі ў жываце, анемія. У нетыповых — анемія, пэўныя змяненні з боку скуры і г.д. Частата гэтага захворвання таксама апошнім часам павялічылася.

— Раскажыце, калі ласка, аб Helicobacter pylori. Як часта выяўляецца гэтая бактэрыя і якія хваробы яна правакуе?

— Хелікабактарная інфекцыя ў 30—50% выпадкаў з’яўляецца прычынай гастрыту. Ёсць формы гастрыту, калі хелікабактар не выяўляецца: аўтаімунны ці атрафічны гастрыт. Апошнія формы звязаны з пэўнай схільнасцю да гэтай хваробы. Прычынай клінічных праяўленняў гастрыту служаць агрэсіўныя фактары: павышэнне кіслотнасці страўнікавага соку, хелікабактар. Усё гэта звязана з няправільным, нерацыянальным прыёмам ежы. Таксама прычынамі мо­гуць быць рэдкае харчаванне ці пераяданне. Сёння  многія аддаюць перавагу фастфуду, дзе многа хутказасваяльных вугляводаў (цукраў), тлушчу, шмат дабавак і ўзмацняльнікаў смаку. Гэта раздражняе слізістую кішэчніка і прыво­дзіць да паталогіі.

Але першай прычынай развіцця паталогій СКТ я назвала б стрэсы, якім мы падвяргаемся. Усе працэсы ў арганізме чалавека рэгулюе ЦНС. Яна таксама рэгулюе маторыку СКТ, уплывае на кіслотнасць. Калі чалавек адчувае хранічны стрэс, гэта прыводзіць да таго, аб чым мы толькі што згадвалі. Таму перш чым пачаць лячэнне органаў СКТ, трэба супакоіць псіхіку. Вельмі часта гастраэнтэролагі адпраўляюць пацыентаў спачатку да псіхатэрапеўтаў. Гэта, дарэчы, асноўны метад лячэння сіндрому раздражнёнага кішэчніка.

З моманту адкрыцця хелікабактара прайшло дастаткова часу, урачы навучыліся дыягнаставаць і лячыць гэтую інфекцыю. Сярод насельніцтва была праведзена вялікая асветніцкая работа адносна таго, як яе пазбегнуць. Інфіцыраванасць хелікабактарам апошнім часам зніжаецца. Калі хелікабактарны асацыіраваны гастрыт раней складаў каля 80% усіх гастрытаў у дзяцей, то сёння іх колькасць зменшылася да 30—40%. Гэта адбылося таму, што насельніцтва пачало выконваць пэўныя гігіенічныя правілы. Раней, калі ў кагосьці з сям’і знаходзілі хелікабактар, праводзілася санацыя ўсіх, хто жыве ў адным доме. Пазней мы ад гэтага адмовіліся, бо лячэнне, якое выкарыстоўваецца падчас хваробы, вельмі цяжкае: трэба піць некалькі антыбіётыкаў адначасова, лячэнне цягнецца на працягу 10 і больш дзён. Усё гэта прыводзіць да парушэнняў з боку мікрабіяцэнозу кішэчніка і інш. 

Сёння хелікабактар лечаць толькі тады, калі ёсць яго клінічныя праяўленні. Але варта ведаць, што гэтая інфекцыя адносіцца да канцэрагеннай. Калі яна доўга існуе, то з часам можа прывесці да анкалогіі. Таму трэба сачыць за сваім здароўем і выявіць, у каго ў сям’і інфекцыя ёсць.

— Таццяна Аляксандраўна, ці часта ў дзяцей дыягнастуюцца злаякасныя новаўтварэнні СКТ? Якія сімптомы павінны насцярожыць бацькоў?

— Анкалагічныя захворванні страўніка і дванаццаціперснай кішкі ў дзяцей сустракаюцца вельмі рэдка. Падчас першаснага звароту дзіцяці хелікабактар спачатку дыягнастуецца іншымі метадамі, не пры дапамозе фібрагастраскапіі, бо яна з’яўляецца інвазійнай працэдурай, вельмі стрэсавай для дзіцяці. Калі хелікабактар быў выяўлены, мы назначаем лячэнне. Калі пасля паўторнай дыягностыкі ўсё нармальна і інфекцыі няма, то эндаскапія не патрэбна.

У дарослых тактыка лячэння іншая. Паколькі рызыка анкалагічных захворванняў страўніка ў іх больш высокая, чым у дзяцей, а з узростам нават павялічваецца, эндаскапічнае даследаванне праводзіцца ў любым выпадку. Гэта робіцца нават не для таго, каб выявіць хелікабактар, а каб паглядзець, ці ёсць змяненні з боку СКТ.

Дакладную лічбу па анкалагічных захворваннях СКТ у дзяцей назваць не магу, яны сустракаюцца, але, на шчасце, рэдка. Напрыклад, найбольш часта менавіта з захворванняў кішэчніка сустракаецца ліпоз. Калі ёсць паліпы, іх трэба абавязкова выдаляць.

Ёсць такое захворванне, як стрававод Барэта: у страваводзе выяўляюцца клеткі, якія ў норме жывуць у страўніку ці тонкім кішэчніку. З-за іх наяўнасці адбываецца трансфармацыя слізістай страўніка. Захворванне Барэта — гэта не анкалогія, але за ім трэба сачыць, бо рызыка адэнакарцэномы стрававода пры гэтым захворванні павяліч­ваецца. А значыць, лю­дзі, у якіх дыягнаставана захворванне, павінны рабіць фібрагастраэндаскапію кожныя 6 месяцаў, каб не прапусціць фарміравання анкалогіі.

Што тычыцца захворванняў СКТ і анкалогіі, то існуе такі тэрмін, як чырвоныя сцяжкі ці сімптомы трывогі. Калі гэта арганічнае, запаленчае захворванне ці анкалагічнае, то назіраюцца боль ноччу, прымесі крыві ў стуле. Калі баліць жывот, суставы і павышаецца тэмпература, ёсць запаленне ў арганізме згодна з аналізам крыві, трэба звярнуцца да ўрача. Таксама сімптом трывогі — пахудзенне. Калі за адносна кароткі час губляецца многа кілаграм, то гэта трывожны знак. Калі адпаведных сімптомаў няма, значыць, боль мае функцыянальны характар. Але гэта не значыць, што не трэба звяртацца да ўрача.

Генныя мутацыі павышаюць рызыку ўзнікнення ЖКХ

Генетычнае праграмаванне, якое ўзнікае падчас стварэння эмбрыёна і зараджэння жыцця, аказвае ўплыў не толькі на характар і знешнасць дзіцяці. У многім яно таксама ўплывае на імунітэт, схільнасць да захворванняў. Жоўцекамянёвая хвароба — адна з тых паталогій, у развіцці якой спадчынны фактар адыгрывае не апошнюю ролю.
Пра асаблівасці гэтага захворвання, яго сімптомы, метады дыягностыкі і лячэння ў дзяцей расказвае кандыдат медыцынскіх навук дацэнт 1-й кафедры дзіцячых хвароб БДМУ Таццяна Аляксандраўна ПІСКУН.

— Таццяна Аляксандраўна, растлумачце, калі ласка, што такое жоўцекамянёвая хвароба і якія сімптомы яе характарызуюць.

— Назва захворвання — жоўцекамянёвая хвароба (ЖКХ) — гаворыць сама за сябе. Гэта наяўнасць камянёў у жоўцевым пузыры. Калі гаварыць больш дакладна і на медыцынскай мове, то гэта захворванне гепатабіліярнай сістэмы, якое звязана з парушэннем абмену халестэрыну ці білірубіну і характарызуецца ўзнікненнем канкрэментаў (камянёў у жоўцевых шляхах). Захворванне суправаджаецца дыстрафічна-дысметабалічнымі парушэннямі. Найбольш часта камяні лакалізуюцца ў жоўцевым пузыры, а таксама могуць сустракацца ў жоўцевым пратоку і ва ўнутрыпячоначных жоўцевых пратоках. У апошнія гады колькасць выпадкаў, калі жоўцекамянёвая хвароба сустракаецца ў дзяцей, павялічылася. Калі раней камяні ў жоўцевым пузыры зрэдку сустракаліся ў падлеткаў, а часцей за ўсё выключна ў дарослых (пераважна ў жанчын), то ў апошнія гады хвароба памаладзела: камяні выяўляюцца нават у малышоў 3—5 гадоў.

Што тычыцца клінікі захворвання, то ў дзяцей яна не заўсёды характэрная і з’яўляецца знаходкай падчас УГД органаў брушной поласці. У дзяцей можа не быць ніякіх сімптомаў ці скарг, нават калі ўжо ёсць дробныя ці буйныя камяні. Сімптомы захворвання могуць быць неспецыфічнымі, не такімі, як у дарослых. Калі больш дакладна, то могуць назірацца ваніты, пякотка, паніжэнне апетыту, пачуццё ўздутасці ў верхняй частцы жывата і інш. Такая клініка характэрна менавіта для дзіцячага ўзросту.

Найбольш часта ў дзяцей сустракаецца бессімптомная форма, — гэта прыкладна 80% ад усіх выпадкаў жоўцекамянёвай хваробы. Болевая форма, якая называецца жоўцевай колікай, суправаджаецца рэфлекторнымі ванітамі, пажаўценнем склер і скуранога покрыва і інш. Яна сустракаецца прыкладна ў 0,5—0,7% дзяцей з жоўцекамянёвай хваробай.

— Вы заўважылі, што ў апошнія гады хвароба памаладзела. Чаму так адбываецца? З чым вы як урач бачыце сувязь?

— У першую чаргу гэта звязана з тым, што мы сталі няправільна харчавацца: у рацыёне прысутнічае шмат фаст-фуду, тлустай ежы і ежы, што ўтрымлівае дабаўкі і ўзмацняльнікі смаку. Мы мала п’ём чыстай вады, мала рухаемся. Таксама сярод дзяцей часта сустракаюцца выпадкі атлусцення, з якім жоўцекамянёвая хвароба сустракаецца часцей, чым без яго.

Калі гаварыць аб прафілактыцы захворванняў страўнікава-кішачнага тракту, то ў гэтым вялікую ролю адыгрывае рацыянальнае і рэгулярнае харчаванне. Ежа павінна быць збалансаванай, а ў рацыёне павінна прысутнічаць многа агародніны і садавіны. Дарэчы, хачу звярнуць увагу на тое, што без агародніны, яе дастатковай колькасці ў дзіцяці можа развівацца запор. Гэтая паталогія часта сустракаецца сярод дзяцей і падлеткаў і нават займае лі­дзіруючае месца. Для прафілактыкі трэба піць многа вады. Яе аб’ём залежыць ад узросту дзіцяці.

Заняткі спортам знімаюць спазмы, трэніруюць мышцы і з’яўляюцца прафілактыкай лішняй вагі. На жаль, сёння школьнікі мала рухаюцца, больш часу праводзяць перад камп’ютарам. Гэта не толькі прыво­дзіць да запораў, але і запавольвае маторыку страўнікава-кішачнага тракту, а значыць, выклікае шэраг змяненняў.

Атлусценне ў дзяцей трэба папярэдж­ваць ці прафілактаваць. Калі яно ўжо ўзнік­ла, то з ім неабходна змагацца, не перая­даць. Увогуле, за масай цела трэба сачыць не толькі дзецям, але і дарослым.

Яшчэ адна прычына, з якой таксама трэба змагацца, — гэта стрэсы. Яны здольны правакаваць шматлікія захворванні. У школьнікаў іх вельмі многа: урокі, экзамены, залікі, канфлікты з равеснікамі ці ў сям’і і г.д. Усё гэта можа прывесці да таго, што прая­віцца паталогія СКТ. Каб гэтага не здарылася, вельмі важна быць стрэсаўстойлівым, спаць не менш як 7—8 гадзін, не ся­дзець многа перад камп’ютарам і ў выпадку ўзнікнення пэўных праблем звяртацца па дапамогу да школьнага псіхолага.

— Чытала ў адным з даследаванняў, што ў нас у параўнанні з іншымі краінамі СНД дастаткова высокі ўзровень захваральнасці сярод дзяцей.

— У нашых дарослых частата гэтага захворвання складае 10—20% ад агульнай папуляцыі насельніцтва, а ў такіх рэгіёнах, як азіяцкія і афрыканскія краіны, — 3—5%. Што тычыцца дзіцячай папуляцыі, то апісваецца частата 1%. Ён можа мець тыя ці іншыя праяўленні жоўцекамянёвай хваробы, частата якой за апошнія дзесяцігоддзі і праўда значна павялічылася.

Жоўцекамянёвая хвароба мае свае ўзроставыя асаблівасці, калі суадносіць узрост і сімптомы, розную частату сустракальнасці ў мужчын і жанчын.

Існуюць вызначаныя гены сістэмы галоўнага комплексу гестасумяшчальнасці, якія, калі яны ў вас ёсць, могуць правакаваць дадатковую рызыку ўзнікнення ЖКХ. Напрыклад, калі ў чалавека прысутнічае антыген HLA-B12, то рызыка развіцця жоўцекамянёвай хваробы складае 40%, калі HLA-B18 — 30%, а калі і адзін, і другі антыген, то верагоднасць развіцця паталогіі дасягае 70%. Калі падсумаваць, то генетычная схільнасць мае вялікае значэнне, таму гэта варта мець на ўвазе.

Калі ў дзяцей падлеткавага ўзросту жоўцекамянёвая хвароба часцей сустракаецца сярод дзяўчат, чым сярод хлопцаў, то ў дзяцей да 12 гадоў няма градацыі па поле. У яшчэ больш малодшых дзяцей нават сярод хлопчыкаў могуць сустракацца выпадкі праяўлення згаданай хваробы. Такія выпадкі адзінкавыя, як ужо казала, але прыроджаны халелітыяз у дзяцей першага года жыцця не лічым рэдкасцю.

Што тычыцца эпідэміялогіі і распаўсю­джанасці ЖКХ, то можна сказаць, што частата яе сустракальнасці павялічваецца ва ўсім свеце. Гэта звязана і з харчаваннем, і са спадчыннай схільнасцю. Калі закра­наць лічбы, то ў развітых краінах Еўропы і Паўночнай Амерыкі частата жоўцекамянёвай хваробы вышэйшая, чым у менш эканамічна развітых краінах ці ў краінах з іншым відам харчавання, як, напрыклад, у Японіі.

— Якія фактары правакуюць раз­віццё хваробы?

— Сярод фактараў, якія правакуюць развіццё жоўцекамянёвай хваробы, ёсць некалькі галоўных. Па-першае, даўно ўстаноўлена яе сувязь са спадчыннасцю: апісаны пэўныя генетычныя мутацыі, з якімі звязана павышаная рызыка ўзнікнення ЖКХ. Акрамя гэтага, існуюць вызначаныя гены сістэмы галоўнага комплексу гестасумяшчальнасці, якія, калі яны ў вас ёсць, могуць правака­ваць дадатковую рызыку ўзнікнення ЖКХ. Напрыклад, калі ў чалавека прысутнічае антыген HLA-B12, то рызыка развіцця жоўцекамянёвай хваробы складае 40%, калі HLA-B18 — 30%, а калі і адзін, і другі антыген, то верагоднасць развіцця паталогіі дасягае 70%. Калі падсумаваць, то генетычная схільнасць мае вялікае значэнне, таму гэта варта мець на ўвазе.

Вельмі важны фактар — парушэнне маторна-эвакуатарнай функцыі жоўцевага пузыра. Многія ведаюць, што ёсць такая паталогія, як дыскінезія жоўцевага пузыра, калі ён скарачаецца не вельмі правільна. Так, пузыр можа быць “лянівым” (гіпакінетычны варыянт), слаба скарачаццца, у ім фарміруецца застой жоўці. Ці, наадварот, пузыр можа скарачацца больш, чым у норме. Гэта выклікае адчуванне болю. Такім чынам, калі ёсць парушэнне маторыкі ў бок яе запавольвання, то жоўць застойваецца і парушаецца яе склад (яна складаецца з вады, амінакіслот, білірубіну, халестэрыну, фосфаліпідаў). У норме суадносіны, колькасць складнікаў жоўці падтрымліваецца на нармальным узроўні. У выпадку парушэння маторыкі, калі пузыр “лянівы” ці калі з-за генетыкі нейкага кампанента ў скла­дзе жоўці становіцца менш, а іншага — больш, пачынаюць утварацца камяні. Яны па сваім складзе мо­гуць быць альбо халестэрынавымі, калі гэтага кампанента больш, чым астатніх, альбо білірубінавымі, ці пігментнымі, калі іх аснову складаюць солі білірубіну з іншымі солямі (напрыклад, солямі кальцыю).

Трэці фактар — абменныя парушэнні, пра якія мы згадвалі. У дзяцей з метабалічнымі праблемамі рызыка мець ЖКХ павышаецца ў 20 разоў. Гэта значыць, што ў 20 выпадках атлусцення сярод дзяцей яны будуць мець таксама жоўцекамянёвую хваробу. Падчас цукровага дыябету рызыка захварэць на ЖКХ павялічваецца ў 3 разы. Калі ёсць захворванні печані — у 10 разоў.

Дарэчы, калі чалавек хутка і няправільна худзее, то рызыка падхапіць ЖКХ павялічваецца на 30%. Падчас спадарожных захворванняў кішэчніка, такіх як дысбактэрыёз, развіццё ЖКХ таксама больш чым верагодна.

У выпадку, калі дзіця па нейкіх прычынах знаходзіцца на парэнтэральным харчаванні, напрыклад, у аддзяленні інтэнсіўнай тэрапіі, таксама павышаецца рызыка набыць ЖКХ.

У папярэднім выпуску мы з вамі абмяркоўвалі, што ў апошнія гады расце колькасць захворванняў кішэчніка, напрыклад, хвароба Крона, якая з’яўляецца імунапаталагічным захворваннем і выклікае запаленчыя змяненні ў кішэчніку. Гэта мяняе мікрабіяцэноз і такім чынам таксама можа правакаваць узнікненне камянёў, парушаць нармальную структуру жоўці.

— Чаму менавіта дзяўчаты больш схільны да ўзнікнення жоўцекамянёвай хваробы, асабліва з узростам?

— Гэта найперш звязана з гармонамі. Эстрагены адыгрываюць у гэтым важную ролю. Яны ўплываюць на літагенны патэнцыял, таму ў дзяцей у постпубертатным перыядзе, калі колькасць і ўзровень эстрагенаў растуць, павышаецца рызыка развіцця ЖКХ.

— Ці могуць бацькі самастойна заўважыць, што прычына недамагання іх дзіцяці — жоўцекамянёвая хвароба?

— Насамрэч гэта вельмі цяжка, бо, як ужо гаварыла, клініка захворвання вельмі неспецыфічная і западозрыць, што прычына недамагання — жоўцекамянёвая хвароба, вельмі складана. Выключэнне — калі развіваецца тыповая жоўцевая коліка. Яна суправаджаецца болем у жываце з лакалізацыяй у правым падрабрынні, млоснасцю і ванітамі, павышэннем тэмпературы. Але гэта крытычныя праяўленні. Да гэтага моманту яна можа працякаць практычна бессімптомна.

Калі ў сям’і ёсць рызыка па жоўцекамянёвай хваробе (у мамы, таты, бабулі ці іншых сваякоў), а ў дзіцяці пачалі праяўляцца дыспептычныя сімптомы (уздуцце жывата, боль у правым падрабрынні і г.д.) — трэба ісці да ўрача, а не займацца самадыягностыкай.

УГД печані і жоўцевага пузыра дапаможа выявіць наяўнасць камянёў. Першая стадыя развіцця жоўцекамянёвай хваробы — біліярны сладж: камянёў яшчэ няма, але ёсць замазкападобная жоўць, неаднародная. Таксама можна ўбачыць утварэнні розных памераў і апісаць іх. У такім выпадку неабходна наведаць гастраэнтэролага ці хірурга і вызначыць далейшую тактыку лячэння.

Дарэчы, хірургічнае лячэнне назначаецца тады, калі выяўлены вялікія камяні ці калі іх многа і яны прывялі да ўскладненняў. Але ў большасці выпадкаў стараемся лячыць дзетак кансерватыўным метадам, без умяшання хірургіі.

— Таццяна Аляксандраўна, якой павінна быць прафілактыка ЖКХ у дзяцей?

— Паколькі лячэнне жоўцекамянёвай хваробы вельмі доўгае, а часам патрабуе хірургічнага ўмяшання, важна пастарацца не дапускаць развіцця гэтай паталогіі. Ідэальна, калі яна дыягнастуецца на даклінічным этапе, у стадыі біліярнага сладжа. Але тут зноў усё чапляецца адно за адно: паколькі клінічных праяўленняў амаль не існуе, то трэба прытрымлівацца правільнага харчавання, весці здаровы лад жыцця, своечасова ў прафілактычных мэтах праходзіць абследаванне ў доктара. У выпадку, калі дыягназ пастаўлены, трэба сачыць за дынамікай: кантраля­ваць біяхімічныя паказчыкі крыві і сачыць за ўльтра­гукавой карці най.

Гутарыла Наталля САХНО.
Фота Алега ІГНАТОВІЧА.