Вялікдзень па-радзівілаўску

Радзівілы — самая знакамітая і магутная княжацкая сям’я Літвы і Беларусі. Падчас экскурсіі па Нясвіжы нам расказалі гісторыю пра тое, як князі Радзівілы забаўлялі сваіх гасцей. Яны пасыпалі вуліцы горада соллю і каталі гасцей у санях у разгар лета. І тут прыйшла ў галаву думка: а чым жа частавалі гасцей князі Радзівілы? Аказваецца, кухня Радзівілаў характарызавалася разнастайнасцю страў, бо Радзівілы любілі добра харчавацца і частаваць запрошаных гасцей. Магнаты імкнуліся асляпіць вытанчанасцю стала, тым, як яны ўмеюць гатаваць і падаваць стравы і напіткі. Так з’явілася ідэя напісання даследчай работы “Другое жыццё кухні Радзівілаў”.

Мы захапіліся аднаўленнем рэцэптаў страў, якія гатавалі для княжацкага роду Радзівілаў, па рарытэтных польскіх
літаратурных крыніцах. У аснову пакладзены пераклад кнігі Дануты і Генрыха Дзебскіх “Кухня Радзівілаў”. Гэта адзіны экзэмпляр у Беларусі, які нам удалося адшукаць у Нацыянальнай бібліятэцы.

Вялікі і цікавы матэрыял сабраны намі ў выніку карпатлівай, але займальнай работы. За гэты час аднавілі 27 рэцэптаў супоў, 58 рэцэптаў страў з мяса, 19 рыбных страў. Адрадзілі многія стравы з круп, агародніны, яек, грыбоў. Таксама аднавілі 37 рэцэптаў кандытарскіх вырабаў, якія падавалі на стол княжацкаму роду. Усяго аднавілі 247 рэцэптаў.

Некаторыя з іх мы паспрабавалі згатаваць. Адразу хочацца адзначыць, што не ўсе прадукты і прыправы ў наш час можна лёгка купіць у магазінах. А вось тое, што ўдалося згатаваць, мы рады прапанаваць чытачам “Настаўніцкай газеты”.

Трус па-літоўску

1 тушка труса, 10 г бекону, 2 г мукі, тлушч, 10 г цыбулі, 15 г чарнасліву, соль, перац, гваздзіка і лімонны сок на смак.

Вымыць мяса, выдаліць плеўкі, нарэзаць, змяшаць з тонкімі палоскамі бекону, пасыпаць спецыямі і мукой, абсмажыць на гарачым алеі разам з прамытай і дробна нарэзанай цыбуляй, папырскаць вадой і варыць на слабым агні пад накрыўкай. У тушэнне дабавіць вымытыя і замочаныя слівы.

Выняць мяккае мяса, нарэзаць порцыямі і выкласці на блюда. Змяшаць соус з астатняй мукой, змешанай з невялікай колькасцю вады, праварыць, працерці, прыправіць і выліць на мяса. Падаваць з рысам, упрыгожыць зелянінай пятрушкі.

Амлет па-радзівілаўску

2 яйкі, сталовая лыжка вяршкоў, малака або вады, сметанковае масла, 5 г жоўтага сыру, соль і перац на смак.

Яйкі змяшаць з вяршкамі, малаком або вадой, выліць на патэльню ў разагрэты тлушч, пасыпаць спецыямі і цёртым сырам. Смажыць на слабым агні, не перамешваць. Калі амлет абсмажыцца знізу, звярнуць лапаткай абодва краі ўнутр. Выкласці на разагрэтае блюда або талерку, упрыгожыць і адразу падаваць.

Віленскі пернік

40 г жытняй мукі, 25 г натуральнага мёду, 2—3 сталовыя лыжкі рому, 1—2 яйкі, 20 г цукровай пудры, 2 пакеты пернікавых спецый, 5 г разынак, пакет разрыхляльніка, тлушч, паніровачныя сухары.

Муку змяшаць з мёдам, ромам, расцёртымі з цукрам яйкамі, спецыямі, прамытымі і ўкачанымі ў муцэ разынкамі, разрыхляльнікам. Старанна замясіць цеста. Затым перакласці на змазаную тлушчам і пасыпаную паніровачнымі сухарамі бляху, выраўнаваць паверхню і выпякаць каля 60 мінут у духоўцы з сярэднім нагрэвам.

Сырнік ад Барбары Радзівіл

1 кг тварагу, 25 г масла або маргарыну, 25 г цукровай пудры, 5 яек, 10 г манных круп, 20 г разынак, 20 г міндалю, ванільны парашок, тлушч, паніровачныя сухары.

Тварог здрабніць. Масла расцерці з цукрам, жаўткамі, тварагом, маннымі крупамі і пакінуць на 30 мінут. Затым змяшаць з яечнай узбітай пенай, прамытымі разынкамі і ваніллю. Перакласці ў змазанаю маслам форму, пасыпаную паніровачнымі сухарамі. Выраўнаваць паверхню, пакласці ачышчаны міндаль і выпякаць у духоўцы пры сярэдняй тэмпературы.

Выняць з формы, упрыгожыць. Падаваць гарачым або халодным.

Шарлотка віленская

200 г мукі, шклянка малака, шклянка вады, 2 яйкі, сала, соль. Начынка: 1,5 кг яблыкаў, 25 г цукру, 10 г натуральнага мёду, 5 г разынак, тлушчу, паніровачныя сухары, вяршкі і вішнёвы сок.

Прасеяць муку. Выліць малако, дабавіць яйкі, пасаліць і старанна ўзбіць венчыкам. Затым дабавіць муку, пакуль цеста не стане аднародным і на паверхні цеста не з’явяцца бурбалачкі паветра. Развесці цеста вадой да такой гушчыні, каб яго можна было наліць тонкім слоем. Разагрэць патэльню, змазаць яе салам, заліць тонкім слоем цеста, раўнамерна размяркоўваючы па ўсёй патэльні. Пакласці смажаныя бліны на талерку. Вымыць яблыкі, зняць скурку, нарэзаць папалам, выдаліць зярняткі, нацерці на буйной тарцы, змяшаць з цукрам і смажыць, памешваючы, пакуль яны не стануць празрыстымі. Змяшаць яблыкі з мёдам і прамытымі разынкамі. Змазаць бліны начынкай, пакласці іх адзін на адзін і запякаць у гарачай духоўцы. Яблычны пірог падаецца гарачым, палітым вяршкамі і вішнёвым сокам.

Грушы венгерскія па-радзівілаўску

1 кг груш, шклянка натуральнага мёду, 4 жаўткі.

Грушы вымыць, зняць скурку, разрэзаць папалам, выдаліць зярняткі, пакласці на блюда з сумессю мёду і жаўткоў, загарнуць гарачаўстойлівым матэрыялам, паставіць у сярэдне нагрэтую духоўку і запякаць 20—25 мінут. Пасля запякання пасыпаць абсмажанымі і здробленымі арэхамі. Падаваць адразу пасля гатавання.

Арыгінальныя стравы Радзівілаў — хіба не яркая старонка нацыянальнай кухні, праз якую з гордасцю можна паказаць асаблівасць, прыгажосць і непаўторнасць Беларусі замежным турыстам?

Спадзяёмся, што ў будучыні рэцэптамі Радзівілаў зможа скарыстацца кожны кухар, а стравы вядомых князёў стануць упрыгажэннем святочнага стала са смакам беларускага мінулага.

Таццяна ХАЛОПІЦА,
настаўніца геаграфіі Сейлавіцкага дзіцячага сада — сярэдняй школы Нясвіжскага раёна, Мінскай вобласці.